- O wysłuchaniu
Dlaczego zorganizowaliśmy Obywatelskie wysłuchanie publiczne?
W Parlamencie trwają prace nad poselskim projektem Ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001). Ustawa ta ma znaczenie ustrojowe. Jeśli wejdzie w życie, wprowadzi wiele bardzo znaczących zmian w procedurach i zasadach dotyczących wyborów samorządowych, a także w relacjach między władzami samorządowymi i obywatelami.
Prace nad projektem toczą się w niezwykle szybkim tempie. Wnioskodawcy nie stworzyli przestrzeni na wysłuchanie opinii licznych środowisk, których dotyczą rozwiązania w proponowanej ustawie. Podczas obrad Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw z zakresu prawa wyborczego zgłoszono formalne wnioski o zorganizowanie w Sejmie wysłuchania publicznego. Jednak wszystkie one, z niezrozumiałych powodów, zostały jednak odrzucone. W konsekwencji, ani wnioskodawcy, ani szersza opinia publiczna nie będą mieli okazji do dogłębnego zapoznania się z poglądami tak zwolenników, jak przeciwników proponowanych rozwiązań. Uważamy to nie tylko za stratę, ale też naruszenie dobrych zwyczajów dotyczących wpływu obywateli na ważne rozstrzygnięcia w sferze publicznej. Bolesnym paradoksem jest w tej sytuacji to, że w samej nazwie projektu ustawy mowa jest o zwiększeniu udziału obywateli.
Mimo braku konsultacji, wiele instytucji przygotowało swoje stanowiska w sprawie wyżej wymienionego projektu. Chcieliśmy więc stworzyć przestrzeń, by zarówno te, jak i inne opinie pochodzące od zainteresowanych osób i instytucji, zaistniały publicznie. By miały szansę zostać zaprezentowanie i usłyszane przez rządzących i przez szeroką opinię publiczną.
9 grudnia 2017 r. zorganizowaliśmy więc Obywatelskie wysłuchanie publiczne. Odbyło się ono na neutralnym terenie Uniwersytetu Warszawskiego.
Kardynalną zasadą wysłuchania publicznego jest danie równych szans wypowiedzi zarówno zwolennikom, jak i przeciwnikom proponowanych rozwiązań. Wszystkie zebrane w jego trakcie opinie zostaną spisane i przekazane parlamentarzystom i przedstawicielom rządu, Kancelarii Prezydenta RP oraz udostępnione opinii publicznej. Mamy nadzieję, że zgłoszone podczas wysłuchania stanowiska będą ważnym głosem w trakcie trwającego procesu legislacyjnego
Organizatorami Obywatelskiego wysłuchania publicznego były instytucje spoza rządu i spoza polityki, rozumianej jako ugrupowania partyjne. Różnimy się w ocenie poszczególnych rozwiązań, ale to co nas połączyło, to troska o jakość polskiej debaty publicznej: o rzetelność argumentacji i otwarty, partycypacyjny charakter dyskusji. Wierzymy, że właśnie w taki sposób powinny się kształtować ważne rozstrzygnięcia dotyczące polityk publicznych i stanowionego w Polsce prawa.
To było już trzecie Obywatelskie wysłuchanie publiczne. Organizując je chcieliśmy też skłonić decydentów do przyjęcia i stosowania tej formuły rozmowy ze społeczeństwem. Jeśli jednak nie będą tego czynić, wierzymy, że nadal będą to robić sami obywatele i tworzone przez nich organizacje i instytucje. Ci obywatele, którzy wierzą, że mają prawo zgłaszać opinie w sprawach ich dotyczących i domagać się wysłuchania od tych, którzy w demokratycznych wyborach zdobyli mandat, by rządzić.
Czym jest Obywatelskie wysłuchanie publiczne?
Wysłuchanie publiczne jest jedną z metod prowadzenia konsultacji publicznych dotyczących ważnych rozstrzygnięć w sferze polityk publicznych. W trakcie wysłuchania instytucje i osoby zainteresowane przedmiotem konsultacji wygłaszają swoje stanowiska względem propozycji poddawanej konsultacjom. Najczęściej organizatorem wysłuchania jest instytucja proponująca dane rozwiązanie (np. władze wykonawcze) lub instytucja odpowiedzialna za jego uchwalenie (zgodnie z Regulaminami Sejmu i Senatu mogą je organizować obydwie Izby Parlamentu).
Istotą wysłuchania jest dopuszczenie do wyrażenia swojej opinii wszystkich (osób i instytucji), którzy same uznają, że mają do przekazania istotne argumenty w danej sprawie. Przymiotnik publiczne oznacza, że mogą w tym przedsięwzięciu brać udział (jako mówcy i słuchacze) wszyscy, którzy wyrażą takie życzenie i którzy zaakceptują reguły zawarte w regulaminie wysłuchania. Wysłuchanie czyni proces konsultacji bardziej otwartym i partycypacyjnym. Wysłuchanie zapobiegać ma sytuacji, w której ważne argumenty dotyczące spraw publicznych pojawiają się jedynie w gronie decydentów lub wskazanych przez nich środowisk politycznych lub eksperckich.
Wysłuchanie - jak sama nazwa wskazuje - jest to jedna z rzadkich sytuacji, w których decydenci świadomie przyjmują rolę słuchaczy, a nie mówców. Ważne jest też to, że istotą wysłuchania nie jest bynajmniej polemika czy budowanie konsensusu między uczestnikami. Uczestnicy mają ściśle określony czas wypowiedzi a ich kolejność jest losowana. Idzie o to, aby możliwe skutecznie wyrównać szanse na przedstawienie swojego poglądu wszystkim uczestnikom. Czasem są to poglądy sprzyjające proponowanemu rozwiązaniu, czasem mu przeciwne, czasem wyrażone solidnymi argumentami i poparte materiałem empirycznym, a czasem są to wystąpienia emocjonalne, osobiste świadectwa i anegdotyczne dowody. Wszystkie one mają prawo się pojawić dopóki nie przekroczą zawartych w regulaminie reguł.
Obywatelskie wysłuchanie publiczne, które odbędzie się na Uniwersytecie Warszawskim, czyni zadość wszystkim kanonicznym regułom wysłuchania publicznego (przebiegać będzie zgodnie z zapisami Regulaminu) i może być traktowane jako wzór dla kolejnych przedsięwzięć tego rodzaju, które, jak wierzymy, będą jednak prowadzone przez Rząd i Parlament. Tym, co stanowi różnicę w stosunku do klasycznego wysłuchania publicznego (i stąd nazywamy je obywatelskim) jest to, że niestety nie będzie ono organizowane przez instytucje, które w klasycznym modelu powinny je prowadzić. Z niezrozumiałych powodów tym razem zaniechały one tego i właśnie dlatego (i ze względu na wagę sprawy) zdecydowaliśmy się, by je zorganizować samodzielnie (podobnie jak wysłuchania w sprawie tzw. ustawy o sześciolatkach i tzw. ustawy antyterrorystycznej), zapraszając na nie przedstawicieli Sejmu, Senatu, Rządu i Kancelarii Prezydenta RP.
fot. na głównej stronie: Wojtek Radwański
Organizację Obywatelskiego wysłuchania publicznego wspiera Fundusz Obywatelski
Zdjęcia
fot. Wojtek Radwański (http://wojtekradwanski.com)
Organizatorzy
Centrum Badań Ilościowych nad Polityką Uniwersytetu Jagiellońskiego
Celem Centrum jest inicjowanie i prowadzenie empirycznych badań nad prawem i polityką z zastosowaniem metodologii odwołującej się do nauk ścisłych, w szczególności rachunku prawdopodobieństwa, analizy statystycznej i teorii gier. Obecnie działalność badawcza Centrum koncentruje się m.in. na problematyce systemów i zachowań wyborczych, procesów legislacyjnych oraz podejmowania decyzji zbiorowych, zarówno w aspektach teoretycznych (jak matematyka wyborcza), jak i empirycznych. Ponadto Centrum wspiera wszelkie działania na rzecz empirycznych, interdyscyplinarnych badań nad polityką.
Uniwersytet Warszawski
Pracownia Badań i Innowacji Społecznych "Stocznia"
Od 2010 r. prowadzi program Laboratorium Partycypacji Obywatelskiej, w ramach którego wspiera przedstawicieli organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych, aktywistów społecznych, urzędników szczebla centralnego w prowadzeniu różnego rodzaju procesów partycypacyjnych. Prowadzi portal www.partycypacjaobywatelska.pl oraz organizuje szkolenia i seminaria dotyczące różnych aspektów partycypacji. Działa także na rzecz rozwiązań o charakterze systemowym przedstawiając propozycje dotyczące działań służących podnoszeniu jakości konsultacji publicznych na szczeblu centralnym (m.in. angażowała się w wypracowanie tzw. 7 zasad konsultacji).
Kongres Ruchów Miejskich
Związek Stowarzyszeń „Kongres Ruchów Miejskich” zrzesza kilkadziesiąt organizacji z całej Polski, działających na rzecz zrównoważonego, demokratycznego i egalitarnego rozwoju miast w Polsce, w duchu Karty Lipskiej z 2007 r. i zgodnie z zapisami 15 Tez Miejskich.
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych
Ogólnopolskie Porozumienie Organizacji Samorządowych jest inicjatywą organizacji regionalnych mających na celu wzmocnienie działań lobbingowych na rzecz jednostek samorządu terytorialnego.
Porozumienie powstało z myślą o stworzeniu platformy wymiany dobrych praktyk i doświadczeń oraz współpracy na rzecz inicjatyw samorządowych. Wśród sygnatariuszy OPOS jest 11 organizacji – Podkarpackie Stowarzyszenie Samorządów Terytorialnych, Sudecki Konwent Prezydentów, Burmistrzów i Wójtów, Stowarzyszenie Gmin Regionu Południowo-Zachodniego Mazowsza, Stowarzyszenie Związek Gmin i Powiatów Regionu Łódzkiego, Śląski Związek Gmin i Powiatów, Zrzeszenie Prezydentów, Burmistrzów i Wójtów Województwa Lubuskiego, Związek Gmin Lubelszczyzny, Związek Gmin Warmińsko – Mazurskich, Związek Gmin Pomorskich, Związek Gmin Śląska Opolskiego oraz Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski.
Unia Metropolii Polskich
Powstała 1990 roku i obecnie - jako fundacja - zrzesza 12 miast Polski: Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Lublin, Łódź, Poznań, Rzeszów, Szczecin, Warszawę i Wrocław. Głównym jej celem było od początku sieciowe powiązanie miast postkomunistycznych z demokratycznymi miastami Europy i świata. Jest jednym z inicjatorów utworzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Unia Miasteczek Polskich
Ogólnokrajowa organizacja pozarządowa zrzeszająca 130 małych miast, gmin miejsko-wiejskich oraz wiejskich. Misją Unii Miasteczek Polskich jest wspieranie idei samorządności lokalnej oraz rozwoju wspólnot lokalnych i społeczeństwa obywatelskiego, czyli: obrona wspólnych interesów samorządowych, wspieranie samorządności lokalnej, współdziałanie gmin zmierzające do rewitalizacji historycznych miasteczek polskich, działania przyczyniające się do gospodarczego i kulturowego rozwoju społeczności lokalnych oraz wypracowywanie stanowisk w sprawach będących przedmiotem wspólnej troski małych miast i gmin polskich.
Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej
Największa ogólnopolska organizacja skupiająca gminy wiejskie i miejsko-wiejskie w Polsce. Została powołana w celu integracji gmin, rozwoju samorządności lokalnej oraz zabiegania o dobre prawo na rzecz gmin wiejskich.
Związek Miast Polskich
Najstarsza polska organizacja samorządowa o tradycji sięgającej czasów II Rzeczpospolitej. Skupia ponad 300 miast, w których mieszka ponad 72% miejskiej ludności kraju. ZMP jest stowarzyszeniem miast, mającym na celu wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz dążenie do gospodarczego i społeczno-kulturalnego rozwoju miast polskich.
Związek Powiatów Polskich
Organizacja zrzeszająca powiaty i miasta na prawach powiatu, które ma na celu m.in. integrowanie i obronę wspólnych interesów powiatów oraz wspieranie i upowszechnianie rozwiązań służących lepszemu rozwojowi, promocji i zarządzaniu w powiatach. Związek zrzesza obecnie 307 samorządów powiatowych. Praca ZPP polega m.in na przygotowywaniu analiz aktów prawnych poddawanych konsultacjom publicznym. Tylko w 2016 r. prawnicy ZPP przeanalizowali 664 akty prawne, z czego do 122 przygotowali szczegółową opinię prawną.
Więcej informacji
Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej
Stowarzyszenie istniejące od 2002 r., zrzeszające wszystkie polskie województwa. Misją organizacji jest rozwój demokracji na szczeblu lokalnym i regionalnym oraz ochrona i rozwój samorządności w Polsce. Związek ma na celu m.in. reprezentowanie interesów województw na forum ogólnopolskim i międzynarodowym, inicjowanie i opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących samorządu terytorialnego.
Więcej informacji: http://zwrp.pl/pl/
